Το 5ο Διεθνές Γλωσσολογικό Συνέδριο διεξήχθη πρόσφατα στο Συνεδριακό Κέντρο τού Πανεπιστημίου Πατρών. Στο Συνέδριο, που οργανώθηκε από την Ειδίκευση Γλωσσολογίας τού Τμήματος Φιλολογίας, το τριήμερο 27-29 Μαΐου 2018, συμμετείχαν Πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και μεταπτυχιακοί φοιτητές από Ευρώπη και Αμερική.
Από το πλήθος των εισηγήσεων ξεχώρισε η ομιλία τού Αχαιού διδάσκοντος στο Πανεπιστήμιο τού Εδιμβούργου (τού Ηνωμένου Βασιλείου) Νικολάου Χρ. Κανελλόπουλου.
Ο Ν. Κανελλόπουλος σήμερα είναι επικεφαλής τού Τμήματος Ανάλυσης Λόγου στο Πανεπιστήμιο τού Εδιμβούργου με φοιτητές που προσέρχονται και από την Γλασκώβη ακόμη, προκειμένου να τον παρακολουθήσουν. Έχει πραγματοποιήσει σειρά διαλέξεων σε ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια και έχει δημοσιεύσει ικανό αριθμό επιστημονικών άρθρων. Η στήλη έχει φιλοξενήσει παλαιότερα άρθρα του ως φοιτητού τότε τής Κατεύθυνσης Γλωσσολογίας τού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η εισήγηση τού κ. Κανελλόπουλου στο Συνέδριο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού είχε το λίαν επίκαιρο θέμα: «Η λειτουργία των πολιτικών «λόγων» (discourses) στην συγκρότηση και διάδοση των μεταρρυθμίσεων στην ελληνική Τριτοβάθμια Εκπαίδευση κατά την διάρκεια τής κρίσης».
Ως γνωστόν, την τελευταία οκταετία η Ελλάδα πορεύεται και ενυπάρχει σε μια βαθιά δημοσιονομική ύφεση. Μέσα σε αυτό το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον προτάθηκαν και ψηφίστηκαν μια σειρά από μεταρρυθμίσεις για την Ανώτατη Εκπαίδευση.
Στην εισήγησή του ο κ. Κανελλόπουλος τόνισε πως η γλώσσα /ο «λόγος» (discourse) μπορεί να κατασκευάσει / διαμορφώσει την κοινωνική πραγματικότητα. Με άλλα λόγια, δεν αντανακλά / αναπαριστά απλώς τις κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές ιδεολογίες καθώς και τις εν γένει κοινωνικές σχέσεις και δομές, αλλά εν μέρει τις συγκροτεί, όπως και συγκροτείται από αυτές.
Έτσι ο «λόγος» και οι πρακτικές παραγωγής του αντιμετωπίζονται ως μία κοινωνική πρακτική σε διαλεκτική σχέση (επιρροής) με το κοινωνικό περικείμενο. Διά ταύτα η έννοια τής «εκπαιδευτικής πολιτικής» ερευνάται ως προς τις πρακτικές «λόγου» των εμπλεκόμενων φορέων (δηλ. τις ρητορικές και τα επιχειρήματά τους) που πλαισιώνουν και συγκροτούν τις διαδικασίες σχεδιασμού, παραγωγής και διάδοσης των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων – οι οποίες κατ’ επέκταση συνιστούν μία κοινωνική πρακτική / διαδικασία διαλεκτικά συνυφασμένη με το ιστορικό, πολιτιστικό και κοινωνικοπολιτικό περικείμενο στο οποίο εντάσσεται.
Διά τής Κριτικής Αναλύσεως Λόγου, εργαλείων και κατηγοριών διερευνώνται κριτικά οι στρατηγικές αναφοράς και κατηγόρησης και εν γένει η επιχειρηματολογία που χρησιμοποιούν οι ομιλητές στους «λόγους» τους (ήτοι στον σχολιασμό και την αξιολόγηση των μεταρρυθμίσεων, των ιδεών που αυτές εκπροσωπούν, καθώς και των λόγων και ενεργειών των αντιγνωμονούντων), η επανασυγκειμενοποίηση «λόγων» (ή ορισμένων σημείων τους) κ.ά.
Στην εισήγηση προσεγγίσθηκαν ερωτήματα, όπως:
- Με ποιον τρόπο έχουν αναπτυχθεί οι ανταλλαγές απόψεων σχετικά με τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των τελευταίων ετών στην Ανώτατη Εκπαίδευση – πβ. Νόμο 4009/2011 (και λαμβανομένης υπ΄ όψιν τής κρίσεως);
- Ποιες είναι οι θεμελιακές ιδέες / ιδεολογίες (ή και ιδεολογήματα) που διέπουν τους «λόγους» των ποικίλων φορέων;
- Πώς αντιμετωπίζεται η περίοδος τής κρίσης καθώς και η επιρροή των εξωτερικών κέντρων πολιτικής στις αντίστοιχες συζητήσεις και πώς αυτές οι αναφορές συνδέονται με τις εκπεφρασμένες ιδέες και κατ’ επέκταση με τις προσπάθειες νομιμοποίησης ή απονομιμοποίησης των εν λόγω μεταρρυθμιστικών προσπαθειών;
- Ποιος ο βαθμός επίδρασης των σχετικών συζητήσεων στον σχεδιασμό, κατασκευή και διάδοση των μεταρρυθμίσεων;
Τα κειμενικά δεδομένα αντλήθηκαν από πολιτικές ομιλίες μελών των εκάστοτε κυβερνήσεων, καθώς και ανακοινώσεις των κομμάτων που αντιπολιτεύονταν την εξουσία τής συγκεκριμένης εποχής, καθώς και τα πρακτικά των συζητήσεων που πραγματοποιήθηκαν στην Βουλή των Ελλήνων σχετικά με τις διατάξεις των Νομοσχεδίων (αλλά και τροπολογιών των Νόμων) για την Ανώτατη Εκπαίδευση.
